1 juli 2020
Stichting Civic zet zich in voor een evidence based inburgeringsbeleid. In verband met het nieuwe inburgeringsstelsel is de afgelopen weken daarom aandacht besteed aan verschillende onderzoeken naar inburgering. Ter afsluiting worden hier de belangrijkste inzichten samengevat en toegelicht.
In grote lijnen zijn in de verschillende onderzoeken dezelfde knelpunten geconstateerd: De nadruk op de eigen verantwoordelijkheid (en het gebrek aan begeleiding) geeft problemen bij het wegwijs worden in het inburgeringssysteem en leidt tot een trage start. De slagingspercentages leken aanvankelijk achter te liggen op het vorige beleid, maar dit bleek op de langere termijn toch niet het geval, mede door vele ontheffingen. De marktwerking van de taalcursussen werkt niet zonder kritische consument en het effect van sancties is niet duidelijk. Daarnaast is er weinig aansluiting met participatie en onderwijs. Het huidige inburgeringsbeleid heeft vergeleken met het vorige beleid niet geleid tot meer werk of het vaker volgen van een opleiding.
Bij de onderzoeken is, voor zover mogelijk, gekeken of de aanbevelingen terug te zien zijn in de nieuwe beleidsplannen. Wanneer dit het geval is, is dit beleidspunt onder ‘Positief’ geschaard. Maatwerk is bijvoorbeeld gewenst, omdat de groep inburgeraars erg divers is. In het nieuwe stelsel is maatwerk onder andere terug te zien in de vorm van het persoonlijke inburgeringsplan (PIP) en de verschillende leerroutes. Het PIP kan enerzijds stimuleren om op een zo hoog mogelijk niveau examen te doen. Anderzijds kan het voor inburgeraars voor wie taalniveau B1 niet haalbaar is, toch een passend alternatief bieden om naar vermogen in te burgeren en de zelfredzaamheid vergroten. Dat maatwerk positief wordt genoemd, betekent echter nog niet dat het succesvol zal zijn in. De kwaliteit valt of staat bij de juiste uitvoeringspraktijk en volgens de Nationale Ombudsman is de dienstverlenende rol van de overheid daarbij heel belangrijk.
Beleidspunten die niet in lijn liggen met de bevindingen in het onderzoek, zijn als negatief aangemerkt. Opvallend is dat niet uit de onderzoeken blijkt dat sancties effectief zijn om de resultaatverplichting te ondersteunen, integendeel. De dreiging van de sancties kan ook negatieve effecten hebben, doordat inburgeraars het niet aandurven om op een hoger niveau examen te doen binnen de termijn. Toch zijn ook in het nieuwe beleidsvoorstel sancties opgenomen en wordt dit zelfs uitgebreid: Er komen nieuwe boetes bij voor bijvoorbeeld het niet meewerken aan de brede intake of het niet verschijnen bij een voortgangsgesprek.
Het inzetten van sancties zou herzien moeten worden. Ook andere aspecten die opgenomen zijn in het nieuwe wetsvoorstel, blijken (nog) niet gegrond. Zo wordt het verschil tussen asiel- en gezinsmigranten groter. Het leenstelsel voor asielmigranten gaat eruit. Zij hoeven straks niet meer zelf de inburgering te bekostigen. Gezinsmigranten (en overige migranten) moeten wel zelf hun inburgering betalen, eventueel met een lening van DUO. De veronderstelling is dat zij meer aankunnen en terug kunnen vallen op hun Nederlandse partner. Maar ook zij kunnen in de financiële problemen komen. Wordt er niet te selectief gekeken naar de situatie van de gezinsmigranten? Een ander punt is dat geen enkel inburgeringsvereiste wordt afgeschaft in het nieuwe stelsel en het stelsel daardoor erg complex blijft. Bovendien is er niet gekeken naar de wetenschappelijke onderbouwing van de verschillende vereisten: hebben inburgeraars wel aantoonbaar iets aan al deze vereisten?
Tenslotte zou er rekening gehouden moeten worden met mensen die tot 1 juli 2021 inburgeringsplichtig worden, zodat zij ook een goede start kunnen maken. Hoewel er een strakke grens gehanteerd zal worden tussen het huidige en nieuwe stelsel (doordat de verschillen op het gebied van bekostiging en taalniveau zo groot zijn en omdat het kan leiden op bezwaren op rechtsongelijkheid en willekeur), heeft de regering in 2019 en 2020 een budget beschikbaar gesteld voor ondersteuning en begeleiding. Hoe dit wordt ingezet is onduidelijk. Het is jammer dat nog vele inburgeraars, waaronder sinds kort Turkse vluchtelingen, worden geconfronteerd met het oude systeem, in het licht van al het onderzoek dat aantoont dat het averechts uitpakt. Het is te hopen dat gemeenten hen passende begeleiding biedt.
