18 maart 2021

De nieuwe Wet inburgering gaat naar verwachting in op 1 januari 2022. De voorbereidingen zijn in volle gang en daarom is het goed om stil te staan bij de mogelijke bijdrage van ‘sleutelpersonen’. Sleutelpersonen zijn migranten die een brugfunctie kunnen vervullen tussen (vooral) statushouders, instanties en gemeenten. Zij hebben zelf namelijk ervaren hoe het is om in Nederland een nieuw leven op te bouwen. Het Verwey-Jonker Instituut heeft onderzoek gedaan naar het pilotprogramma “Sleutelpersonen in de Achterhoek” voor de (mogelijke) rol van sleutelpersonen bij de nieuwe Wet inburgering.

Sleutelpersonen zijn zelf migrant of vluchteling en weten goed hoe ze culturele verschillen moeten overbruggen. Ze worden getraind om verschillende rollen te vervullen als sleutelpersoon tussen statushouders uit de eigen gemeenschap, instanties en gemeenten. Allereerst zijn ze vertaler, want de statushouders en de Nederlandse instanties spreken vaak  elkaars taal (nog) niet. Deze rol vervullen sleutelpersonen relatief vaak. Daarbij maken ze ook meteen een culturele vertaalslag en geven extra uitleg, dus zijn ze ook verbinder en voorlichter. Als activeerder motiveren ze statushouders ook om naar bijeenkomsten te gaan en door daar zelf aanwezig te zijn, vervullen ze een vertrouwensrol. Hun aanwezigheid versoepelt het opbouwen van een vertrouwensband. Voor statushouders hebben ze bovendien een voorbeeldfunctie, doordat zij laten zien hoe zij hun weg hebben gevonden in Nederland. Dit kan statushouders hoop en perspectief geven.

Verder kunnen sleutelpersonen ook een adviesrol vervullen door bijvoorbeeld in een klankbordgroep te praten over het inburgeringsstelsel. Zie bijvoorbeeld de klankbordgroep in gemeente Arnhem. Deze rollen van sleutelpersonen, die in de praktijk overlappen, vervullen ze op alle leefgebieden: gezondheid, opvoeding, onderwijs en meer. Ze kunnen signalen met betrekking tot de leefsituatie van inburgeraars vroegtijdig oppikken. Zo ondersteunen ze statushouders bij hun integratie in Nederland en helpen ze om de kans op gezondheidsproblemen, schulden en eenzaamheid te verkleinen. De meerwaarde van  sleutelpersonen is dat ze meerdere rollen tegelijkertijd kunnen inzetten en dat niet alleen statushouders, maar ook instanties profijt hebben van hun betrokkenheid.

Sleutelpersonen zouden niet alleen ingezet moeten worden bij de inburgering zelf, maar  zouden ook betrokken moeten worden bij de voorbereiding op het nieuwe inburgeringsstelsel. Door te vragen naar hun feedback en ervaringen, kan rekening gehouden worden met het bredere perspectief van integreren en participeren in Nederland. Sleutelpersonen die als gezinsmigrant naar Nederland zijn gekomen moeten ook een stem krijgen om een beter beeld te vormen van de behoeften van gezinsmigranten. De stem van nieuwkomers speelt op dit moment in Nederland een marginale rol in de ontwikkeling van overheidsbeleid voor nieuwkomers. Dit terwijl er in de praktijk in beleid wel vaak ongewenste en vaak onbedoelde effecten zijn. Hier is volgens Stichting Civic ruimte voor verbetering.

Bij de inburgering zelf kunnen sleutelpersonen ingezet worden bij de voorbereiding, brede intake en PIP, en de uitvoering van de inburgering. Inburgeraars zouden bijvoorbeeld de mogelijkheid moeten krijgen om een sleutelpersoon aanwezig te laten zijn bij (een gesprek over) de brede intake. Bij de uitvoering van de inburgering gaat het om inburgeren en participeren. Onderdeel daarvan van is het opdoen van werkervaring (vrijwilligerswerk, stage, werkervaringsplek, betaald werk) voor de module arbeidsmarkt en participatie. Sleutelpersonen kunnen dan in het contact met werkgevers als voorlichter of adviseur fungeren voor de inburgeraars in de eerste periode op de werkvloer. Ook bij het participatieverklaringstraject zouden ze als voorlichter betrokken moeten worden en bij voortgangsgesprekken bij individuele begeleiding van inburgeraars.

Om knelpunten te ondervangen bij de inzet van sleutelpersonen, is het van belang dat betrokken gemeenten een plan ontwikkelen voor de inzet van sleutelpersonen in de regio. Aandachtspunt is ook om hier voldoende budget voor vrij te maken. Bij kleinere gemeenten wordt er vaker regionaal samengewerkt waardoor sleutelpersonen bij meerdere gemeenten ingezet kunnen worden. Het heeft meerwaarde als er voldoende diversiteit in de achtergrond en expertise van de sleutelpersonen is. Ook moet er een taakomschrijving opgesteld worden, zodat voor alle partijen duidelijk is wat er van ze verwacht mag worden en wat voor vergoeding er tegenover staat en wat het perspectief is. Het merendeel van de sleutelpersonen werkt namelijk op vrijwillige basis en zonder afgebakend takenpakket. Duidelijkheid is voor alle partijen echter gewenst. Ten eerste om teleurstelling te voorkomen als sleutelpersonen verwachtten dat het een opstap was naar betaald (sleutelrol)werk en ten tweede omdat organisaties zich bezwaard kunnen voelen om een groot beroep te doen op sleutelpersonen (als hier geen vergoeding tegenover staat). Sleutelpersonen vinden het, net als elk andere medewerker, belangrijk om waardering te ervaren voor hun werk en zij zien graag dat hun onkosten worden vergoed.

De inzet van sleutelpersonen vraagt ook om competenties vanuit de gemeenten (of een andere ontvangende organisatie). Als organisaties met sleutelpersonen willen werken is het van belang om bestaande netwerken te betrekken. Stichting Civic adviseert om te verkennen op welke andere beleidsterreinen al wordt samengewerkt met (vluchtelingen) inwoners en of er burgerinitiatieven van statushouders zijn en te kijken naar welke vluchtelingen en/ of migrantenorganisaties of (sleutel)personen in de gemeenten al actief zijn. Er is ruimte nodig waarin beleidsmakers en ‘meedenkers’ durven te luisteren naar elkaar en naar waar het schuurt zodat men samen kan reflecteren op de eigen positie, vanuit de ervaring van de ander. Daarnaast is ook een bepaalde mate van begeleiding en afstemming nodig om sleutelpersonen effectief in te kunnen zetten. De ontvangende organisatie heeft een rol bij het bieden van ondersteuning en bij het voorkomen van overvraging door inburgeraars door middel van vaste contactmomenten.

Verder lezen?

Stagiair Online Communicatie

Deel dit

Lees ook