12 januari 2021

Gezondheid is een belangrijke voorwaarde om te kunnen inburgeren. Dat gezondheid van essentieel belang is, is zeker door de uitbraak van het coronavirus duidelijk geworden. Daar is momenteel in het inburgeringsstelsel echter weinig aandacht voor. Pharos en het Kennisplatform Integratie & Samenleving onderzochten de rol van gezondheidsproblemen bij de inburgering van statushouders. Dit onderzoek richt zich op de vraag hoe gemeenten statushouders met gezondheidsproblemen in het nieuwe stelsel optimaal kunnen ondersteunen in het nieuwe inburgeringsstelsel.

De gezondheidssituatie van statushouders is minder goed dan die van autochtone Nederlanders. Vooral psychische aandoeningen, zoals PTSS en depressies, komen vaak voor. Dit soort psychische klachten hebben een groot effect op de leerbaarheid en zorgen ervoor dat de concentratie en het geheugen van statushouders slechter worden. Ook zijn deze klachten vaak langdurig. De signalering van dit soort problemen door professionals en gemeenten is moeilijk doordat statushouders hier niet graag over praten. Vaak wordt het pas opgemerkt als een statushouder bezig is om in te inburgeren. Uit de praktijk blijkt dat er vaak geen structurele aanpak is vanuit gemeenten om statushouders tijdens de inburgering met gezondheidsproblemen te ondersteunen. KIS benadrukt daarom ook dat meer aandacht nodig is voor de gezondheidsproblematiek van statushouders.

Verschillende studies laten zien dat gezondheidsklachten een belemmering kunnen vormen voor de inburgering (zie Gezondheidsraad 2016; SCP 2018; Pharos 2016). Er zijn geen exacte cijfers beschikbaar over hoe vaak gezondheidsproblemen inburgering in de weg staan. Een medische ontheffing kan aangevraagd worden als iemand verwacht door gezondheidsproblemen niet in te kunnen burgeren. Medische ontheffingen komen echter relatief weinig voor. Het kost geld en moeite om deze aan te vragen en ze worden vaak afgewezen. Als er wel een ontheffing wordt verleend, stopt de DUO lening en is er geen geld meer om taallessen te volgen. Hierdoor wordt het de nieuwkomer onmogelijk gemaakt om naar vermogen verder in te burgeren en om zelfredzaam te worden in de Nederlandse maatschappij en gezondheidssysteem.

Ontheffingen op basis van aantoonbaar geleverde inspanning komen veel vaker voor. Van alle statushouders die in 2013 inburgeringsplichtig waren, kreeg 17% een ontheffing. Daarvan was 17% medisch en 83% vond plaats op basis van geleverde inspanning.

Aangezien er in het huidige inburgeringsstelsel weinig aandacht is voor gezondheidsproblemen, zijn de volgende aanbevelingen voor gemeenten geformuleerd.

Aanbevelingen voor gemeenten

  1. Ontwikkel een signalerings- en verwijzingsstructuur voor statushouders met gezondheidsproblemen. Verschillende partijen moeten elkaar kennen en begeleiders vanuit de gemeente moeten in de samenwerking een centrale rol spelen. Kennis, vaardigheden en een netwerk op het gebied van gezondheid zijn daarbij belangrijk.
  2. Betrek docenten en andere betrokkenen die de inburgeraars vaak zien bij het signaleren van gezondheidsproblemen. Vaak komen psychische gezondheidsproblemen pas tijdens het inburgeringstraject aan het licht. Taaldocenten, maatschappelijk begeleiders en vrijwilligers zien inburgeraars regelmatig en kunnen gezondheidsklachten signaleren die de inburgering belemmeren. Bij psychische problemen kan schaamte ook een rol spelen, dus helpt het als er tijd is om een vertrouwensband op te bouwen. Er moet samengewerkt worden met deze betrokkenen om signalen op te pakken.
  3. Voorkom dat statushouders vanwege gezondheidsproblemen onder hun niveau inburgeren. Zorg voor flexibiliteit in het persoonlijk inburgeringsplan en een breed aanbod in met name de Z-route.
  4. Besteed aandacht aan zelfredzaamheid en gezondheidsvaardigheden. Nieuwkomers moeten niet alleen de taal leren, maar ook handvatten krijgen om de weg te vinden in de samenleving. In de taallessen kan bijvoorbeeld voorlichting gegeven worden over het zorgsysteem, gezondheid en een gezonde leefstijl.
Stagiair Online Communicatie

Deel dit

Lees ook