2 december 2020
Op dinsdag 1 december was Nikki Scholten (Secretaris Stichting Civic) aanwezig bij een digitale raadsinformatiebijeenkomst van de Gemeente Utrecht. Dit was een gesprek tussen raadsleden, betrokken ambtenaren, experts en partners uit de stad over de plannen van de gemeente Utrecht. Lees hieronder haar inbreng.
Inbreng van Stichting Civic:
Vanavond zal ik beginnen met het presenteren van de uitkomsten van een paper dat ik schreef over best practices in het Nederlandse inburgeringsbeleid. Vervolgens zal ik kort toelichten hoe Stichting Civic aankijkt tegen het Rijksoverheidsbeleid en de wetswijziging die per 1 januari 2022 ingaat. De nieuwe wet vergroot de kans op een succesvol inburgeringstraject omdat de regie en het toezicht bij de gemeente komt te liggen. Tot slot sta ik stil bij de plannen van de gemeente Utrecht.
Uitkomsten paper: Civic Integration as a Key Pillar in Societal Resilience for Newcomers
In opdracht van Stichting Civic en de Vrije Universiteit heb ik samen met Tamar de Waal en Sennay Ghebreab een white paper geschreven over best practices in het Nederlandse inburgeringsbeleid. Uit dit paper blijkt dat ondanks dat het inburgeringsbeleid de afgelopen twintig jaar twintig keer is aangepast, de resultaten erg achterblijven. Zo kampen veel nieuwkomers in de samenleving met taalachterstanden, hebben mensen vaker schulden en boetes, en komen relatief vaak en langdurig in de bijstand terecht.
In ons paper benadrukken wij dat wetenschappelijke inzichten of ervaringen uit de praktijk nooit de basis hebben gevormd voor de wijzigingen van het inburgeringsbeleid. In plaats daarvan was ideologie leidend in debatten over het wijzigen van de inburgering. Dat moet anders.
Inburgeringsbeleid zou meer moeten worden afgestemd op de persoonlijke omstandigheden, kenmerken en ambities van individuele nieuwkomers. Ook is het van belang dat nieuwkomers een structurele plek krijgen in beleidsvorming. Hierover heeft de Refugee Academy waar ik hiervoor werkzaam was, onlangs ook een white paper over geschreven.
Ook benadrukken wij in het paper dat integratie van (meer dan) twee kanten komt. In gesprekken over inburgering merk ik dat het vaak gaat over wat de inburgeraar moet doen, maar er zou ook moeten worden toegelicht wat de gemeente gaat doen om inburgering te faciliteren. Aangezien integratie twee kanten op werkt, brengt dit ook verantwoordelijkheden mee voor de ontvangende samenvatting. De overheid moet inburgering niet zien als een gunst, maar als duurzame investering. Uiteraard hebben inburgeraars zelf een grote verantwoordelijkheid, maar inburgering is ook in het belang van de rest van de samenleving. De overheid moet zich daarom richten op faciliteren in plaats van sanctioneren.
Nieuwe inburgeringswet weer uitgesteld, ditmaal tot 1 januari 2022
Zoals jullie allen weten, wordt het nieuwe inburgeringsbeleid weer uitgesteld, ditmaal tot minimaal 1 januari 2022. Tienduizenden nieuwkomers zullen daardoor moeten inburgeren in het oude stelsel en worden hiermee de dupe van het huidige afgeschreven beleid. In 2021 zijn dit in ieder geval 27.000 nieuwkomers. Er is nog geen zicht op een overgangsregeling met terugwerkende kracht. De ondertussengroep inburgeraars zou niet de dupe moeten worden van deze onwenselijke vertraging.
Er is een aantal verbeteringen in het huidige stelsel doorgevoerd of aangekondigd, maar daarmee is niet alles opgelost. Met name de groep analfabeten en laaggeletterden die vaak voor een ontheffing gaan, hebben speciale aandacht nodig zodat hun zelfredzaamheid bevorderd kan worden. Ook wordt het verschil tussen asiel- en gezinsmigranten groter. Het leenstelsel voor asielmigranten gaat eruit. Zij hoeven straks niet meer zelf de inburgering te bekostigen. Gezinsmigranten (en overige migranten) moeten wel zelf hun inburgering betalen, eventueel met een lening van DUO. Deze groepen blijven de aandacht verdienen, ook van de gemeente Utrecht.
Stichting Civic is kritisch over de sancties die er nu nog staan op het niet halen van de inburgering. Stichting Civic acht het als onrechtvaardig dat het beleid automatisch uitgaat van verwijtbaarheid terwijl er steeds meer informatie beschikbaar is over de problematische gevolgen van het ontoereikende toezicht op de taalscholen in combinatie met de gevolgen van de overschatting van de zelfredzaamheid van inburgeraars.
Stichting Civic is van mening dat de minister in het beleid meer ruimte zou moeten creëren voor maatwerk. Maatwerk is niet alleen een persoonlijk inburgeringsplan op papier, maar ook een overheid die haar dienstverlening laat aansluiten op specifieke behoeften. Niet de regels, maar de persoon moet hierbij centraal gesteld worden. In de praktijk moet dus altijd ruimte bestaan om verschillende gevallen verschillend te behandelen. Er moet bijvoorbeeld flexibel omgegaan kunnen worden met het persoonlijke inburgeringsplan en ook bij sancties is een individuele afweging nodig. Voordat een inburgeraar een boete krijgt, is het van belang dat alle relevant omstandigheden worden meegewogen. Indien het Nederlandse inburgeringsbeleid hier meer ruimte voor zou geven, zou er ook meer overeenstemming zijn met het Europese beleid.
Ondanks dat de wet is uitgesteld, is te zien dat gemeenten ondertussen zelf werken aan de verbetering van de inburgering, voor zover dat mogelijk is. Veel gemeenten bieden al extra scholing, taallessen en stages, om voor te sorteren op de nieuwe wet. De gemeente Utrecht wil vooruitlopen op de invoering van de nieuwe wet en speelt hier al op in. Stichting Civic zou willen aanmoedigen om een hoger taalniveau (B2) mogelijk te maken in de B1-route, wanneer dat mogelijk en gewenst is. Wij hopen dat nieuwkomers goed worden ingeschaald en dat tijdig wordt aangegeven wanneer ze naar een andere route kunnen gaan (voordat de boetes in beeld komen).
Reflectie op de plannen van de gemeente Utrecht
In de plannen van de gemeente Utrecht las ik dat men gebruik gaat maken van welkomhuizen. Goed om te lezen dat Utrecht laagdrempelige ontmoetingsplekken voor nieuwkomers en andere Utrechters in de wijken gaat organiseren. We veronderstellen dat de gemeente in beeld heeft dat inburgering niet alleen plaats vindt op één (of meerdere) door de overheid aangewezen plekken, maar juist in de samenleving, in de wijk, op school, etc. Verder is het goed om te bedenken dat sommige nieuwkomers vanwege hun bagage wantrouwend kunnen zijn tegenover de overheid. Hierdoor is een dergelijke aangewezen plek niet altijd vanzelfsprekend veilig of toegankelijk. Het zou mooi zijn als de gemeente hier ook aandacht voor heeft.
Significant heeft meerdere onderzoeken gedaan naar het belang van maatschappelijke begeleiding voor nieuwkomers. In de stukken las ik over de ‘gidsfunctie’ van maatschappelijke begeleiders. Mooi om te zien dat Utrecht deze gidsfunctie heeft. Ik hoop dat daar ruimte is voor de verschillen in achtergronden, problemen, vragen en persoonlijke situaties van nieuwkomers.
Tot slot
Stichting Civic te spreken is positief dat per 1 januari 2022 de regie en het toezicht voor de inburgering bij de gemeente komt te liggen en dat de gemeente Utrecht hier al op voortborduurt. Utrecht heeft al veelbelovende plannen geformuleerd. Wij hopen dat jullie aandacht hebben voor de sanctionering, ondertussengroep en de omstandigheden, kenmerken en ambities van individuele nieuwkomers. Ik wil u bedanken voor uw tijd vanavond. Stichting Civic staat voor een beter inburgeringsbeleid dat gestoeld is op inzichten uit de wetenschap en de praktijk. Dit gesprek vanavond is daarom erg waardevol.
