12 maart 2021
Inburgeraars die bijna de maximale lening bij DUO hebben bereikt (75% of meer), maar nog wel inburgeringsplichtig zijn (zes maanden of minder te gaan tot verstrijken inburgeringstermijn) behoren tot de ELIP-groep. De Rijksoverheid en de VNG hebben afspraken gemaakt over de begeleiding en ondersteuning van deze groep. Zonder ELIP-aanbod is de kans groot dat inburgeraars in de problemen komen door torenhoge schulden. In een kamerbrief in mei 2020 vraagt minister Koolmees de gemeenten prioriteit te geven aan deze doelgroep. De minister hoopt met de ELIP-regeling de negatieve effecten van het huidige dysfunctionele inburgeringsbeleid recht te trekken. Deze regeling komt voor veel inburgeraars echter te laat, zo ook voor Taim.
Taim vertelt in Humans of Inburgering hoe zijn kapotte fiets leidde tot een schuld van 10.000 euro. Hij melde zich te laat voor zijn inburgeringsexamen waardoor hij deze moest herkansen en net buiten zijn gestelde inburgeringstermijn slaagde. Hierdoor werd hij opgezadeld met een torenhoge schuld. Zijn doorzettingsvermogen en uitstekende studieresultaten maakten hierbij geen verschil. Een schuld van 10.000 euro vormt een onmogelijke uitdaging voor inburgeraars als Taim. Dit leidt tot veel stress, frustratie en mentale druk. Het recente onderzoeksrapport van het Verwey Jonker- Instituut bevestigt dit. Naast stress, kan de dreiging van boete(s) of terugbetalen effect hebben op de het concentratie-, leer- en doenvermogen van inburgeraars. Zo vertelt Nashmil in de Humans of Inburgering reeks hoe ze in een depressie verzeild raakte nadat DUO deurwaarders op haar familie afstuurde. Dit was de laatste druppel in een lang proces van trage en gebrekkige communicatie met de overheid. DUO heeft Nashmil en haar man ten onrechte fikse boetes opgelegd, maar weigerde hier in eerste instantie verantwoording voor te nemen.
‘In Iran hadden we politieke problemen, nu hebben we financiële problemen. De schuld hangt als een donkere wolk boven ons hoofd.’ – Nashmil
Ondanks de ernst van de problemen waar gedupeerde inburgeraars als Taim en Nashmil mee blijven zitten, kunnen zij geen aanspraak maken op ELIP-ondersteuning. Deze ondersteuning is namelijk alleen bedoeld voor mensen die zes maanden of minder te gaan hebben tot hun inburgeringstermijn verloopt. Nashmil en Taim moeten zelf hun schulden aanvechten in complexe, langdurige en stroperige processen. Na een jaar te hebben gewacht, heeft DUO Taims schulden eindelijk terug gedraaid. Ook Nashmil en haar familie zijn nu verlost van hun schulden. Ze hebben ongeveer twee jaar moeten wachten tot op 7 april 2021 de rechtelijke macht heeft besloten dat DUO de eis op terugbetaling van de schulden zal moeten laten vallen.
De ELIP-ondersteuning is niet alleen ontoegankelijk voor mensen die buiten het gestelde termijn van zes maanden vallen. Het blijkt dat mensen die wél binnen dit criterium vallen vaak niet eens worden bereikt. De contactgegevens van deze ELIP-groep zijn bekend bij DUO, maar worden door privacy redenen niet met gemeentes gedeeld. Dit maakt dat gemeentes worden belemmerd in het bereiken van deze doelgroep. Mochten deze mensen niet op tijd worden benaderd, dan dreigen ze in de knel te komen. De verhalen van Nashmil en Taim laten zien waar dat toe kan leiden. Wanneer een nieuwkomer de ‘inburgeringsdeadline’ niet haalt wordt diegene met een hoge schuld en boete een tweede inburgeringstermijn ingestuurd. De persoon verdwijnt dan van de ‘ELIP-radar’ en komt pas aan het einde van het tweede inburgeringstermijn weer in beeld. Dit is uiteraard ontzettend problematisch.
De aanpak van de ELIP-problematiek vraagt om maatwerk, waarop de huidige regeling en uitvoeringspraktijk niet is ingericht. Hierdoor bereikt de regeling nog maar weinig inburgeraars en biedt deze geen oplossing voor gedupeerden die niet binnen de strikte ELIP-kaders vallen.